Chuyển mình sinh tử của ngành khai thác Bitcoin: 70% các công ty khai thác hàng đầu chuyển từ “đào coin” sang “đào sức mạnh tính toán”, hàng trăm tỷ vốn đổ vào AI

Tháng 11 năm 2025, ngành khai thác Bitcoin đối mặt với khủng hoảng lợi nhuận lịch sử. Giá hash toàn mạng (Hashprice) rơi xuống dưới 35 USD/Petahash, trong khi chi phí sản xuất tăng lên 44,8 USD, khiến chu kỳ hoàn vốn của máy đào phổ biến vượt quá 1.200 ngày. Trong thời khắc sinh tử này, ngành công nghiệp chứng kiến biến động lớn: 70% các công ty khai thác niêm yết hàng đầu đã bắt đầu thu nhập từ hạ tầng AI, toàn ngành huy động được hơn 6,6 tỷ USD và ký các hợp đồng mua GPU trị giá 15,5 tỷ USD. Đồng thời, các thợ đào dẫn đầu như Marathon Digital (MARA) lại tích trữ Bitcoin ngược dòng thị trường, giá trị nắm giữ lên tới 5,6 tỷ USD. Đây là dấu mốc cho thấy ngành khai thác Bitcoin đang chuyển mình từ “người tiêu thụ năng lượng” đơn thuần sang “nhà cung cấp dịch vụ tính toán hiệu suất cao” tổng hợp.

Điểm đóng băng lợi nhuận: Nội bộ cạnh tranh hash và áp lực chi phí gây đau đớn cho ngành

Với thợ đào Bitcoin, mùa thu năm 2025 đặc biệt lạnh giá. Hai chỉ số then chốt xấu đi đã đẩy toàn ngành đứng bên bờ vực: đầu tiên là chỉ số cốt lõi đo lường lợi nhuận khai thác - giá hash (Hashprice), rơi xuống dưới ngưỡng tâm lý 35 USD mỗi Petahash; đồng thời, chi phí sản xuất trung bình lại leo lên 44,8 USD mỗi Petahash. Điều này đồng nghĩa với việc đa số thợ đào càng khai thác càng lỗ trên sổ sách. Hệ quả trực tiếp là thời gian hoàn vốn tĩnh của máy đào bị kéo dài lên hơn 1.200 ngày, mô hình hoàn vốn đầu tư gần như vô hiệu.

Gốc rễ của cuộc khủng hoảng này đến từ nhiều phía. Một mặt, sức mạnh tính toán toàn mạng trong tháng 10 đạt mức cao kỷ lục 1,1 ZettaHash/s, cạnh tranh khốc liệt làm giảm thu nhập trên mỗi đơn vị hash. Mặt khác, giá Bitcoin tháng 11 từng rớt xuống gần 81.000 USD, khiến doanh thu của thợ đào càng thêm khó khăn. CEO Marathon Digital (MARA) Fred Thiel đã cảnh báo nghiêm trọng: nếu theo xu hướng này, sau đợt halving Bitcoin năm 2028 (phần thưởng block giảm còn khoảng 1,5 BTC), đa số mô hình kinh doanh khai thác hiện tại sẽ sụp đổ. Chỉ những doanh nghiệp có nguồn năng lượng siêu rẻ hoặc đã thành công chuyển đổi sang lĩnh vực tính toán khác (như AI) mới sống sót.

Áp lực lợi nhuận này đang gây ra phản ứng dây chuyền. Ngay cả với những công ty đã bắt đầu chuyển đổi sang AI, doanh thu từ mảng AI hiện vẫn chưa thể bù đắp hoàn toàn sự sụt giảm đột ngột từ khai thác Bitcoin. Môi trường huy động vốn cũng xấu đi, các kênh tài trợ nợ và cổ phần truyền thống bị thu hẹp vì triển vọng ngành chính không rõ ràng. Toàn ngành buộc phải đưa ra các quyết định chiến lược sống còn giữa áp lực dòng tiền khổng lồ – tiếp tục “All in” với Bitcoin, chuyển hướng hoàn toàn, hay tìm một con đường dung hòa?

Tăng tốc chuyển đổi AI: Từ “quái vật tiêu thụ điện” thành “nền tảng sức mạnh tính toán”

Đối mặt với khó khăn của mảng khai thác chính, một cuộc “di cư sức mạnh tính toán AI” quy mô chưa từng có đang diễn ra tại các mỏ đào toàn cầu. Số liệu cho thấy, trong top 10 công ty khai thác niêm yết, đã có 7 doanh nghiệp bắt đầu thu nhập thực chất từ dịch vụ lưu trữ hoặc cho thuê sức mạnh tính toán AI. Đáng chú ý, doanh thu trên mỗi MW của mảng AI hiện cao hơn khoảng 50% so với khai thác Bitcoin truyền thống. Đây không chỉ là thêm một nghề tay trái mà còn tái cấu trúc hoàn toàn hệ thống đánh giá giá trị ngành.

Quyết tâm và quy mô chuyển đổi vượt ngoài tưởng tượng. Bitfarms tuyên bố kế hoạch táo bạo nhất: sẽ rút hoàn toàn khỏi khai thác Bitcoin trong vòng hai năm và chuyển đổi toàn bộ trung tâm dữ liệu tại Washington thành trung tâm tính toán hiệu suất cao, dự kiến hoàn thành trước tháng 12/2026. CEO Ben Gagnon khẳng định, lợi nhuận tiềm năng từ trung tâm AI này có thể vượt tổng doanh thu khai thác Bitcoin trong lịch sử công ty. Đây là dấu hiệu cho thấy một số doanh nghiệp không còn coi khai thác Bitcoin là cốt lõi, mà là bệ phóng chuyển sang dịch vụ tính toán giá trị cao hơn.

Quy mô hợp tác cũng gây kinh ngạc. Iris Energy (IREN) ký hợp đồng điện toán đám mây GPU với Microsoft trị giá 9,7 tỷ USD trong 5 năm, nhận trước 20% giá trị. Công ty dự kiến triển khai GPU Nvidia GB300 mới nhất tại cơ sở Texas từ năm 2026. Một ông lớn khác, Hut 8 bán bốn nhà máy điện khí tự nhiên tổng công suất 310 MW ở Canada để tinh gọn tài sản, tập trung chiến lược kép “khai thác Bitcoin + tính toán hiệu suất cao”. CleanSpark khẳng định rõ mục tiêu trở thành nền tảng tính toán tích hợp phục vụ cả AI và khai thác Bitcoin. Chuyển đổi, giờ không còn là lựa chọn mà là điều kiện sống còn.

Vốn và chính sách: Tái cấu trúc quy mô hàng trăm tỷ và phân hóa chính sách toàn cầu

Chống lưng cho cuộc chuyển đổi vĩ đại này là làn sóng vận động vốn khổng lồ. Một đợt huy động tập trung vào “trái phiếu chuyển đổi” đang quét qua ngành khai thác. CleanSpark phát hành trái phiếu 0% lãi suất huy động 1,15 tỷ USD, TeraWulf cũng hoàn tất phát hành trái phiếu chuyển đổi không lãi suất trị giá 1,025 tỷ USD. Cipher Mining phát hành trái phiếu bảo đảm cấp cao lãi suất 7,125%, tổng giá trị 1,4 tỷ USD. Iris Energy và Bitfarms cũng lần lượt lên kế hoạch hoặc đã hoàn tất phát hành trái phiếu hàng tỷ USD. Nguồn vốn dài hạn, chi phí thấp này giúp các doanh nghiệp có “đạn dược” quý giá cho hành trình chuyển đổi.

Song song đó, đầu tư vào phần cứng AI của các công ty khai thác giống như “cuộc chạy đua vũ trang”. Iris Energy ký hợp đồng trị giá 5,8 tỷ USD với Dell để mua GPU Nvidia GB300. Cipher Mining mở rộng hợp tác với Fluidstack và nhận bảo lãnh thanh toán 1,73 tỷ USD từ Google. Ngay cả nhà sản xuất máy đào Canaan cũng nhận được 72 triệu USD đầu tư chiến lược từ BlackRock Digital Assets, Galaxy Digital… để phát triển tính toán hiệu suất cao và hạ tầng năng lượng. Những hợp đồng và đầu tư khổng lồ này cho thấy vốn truyền thống đang coi các doanh nghiệp khai thác chuyển đổi là phương tiện chính để bước vào đường đua AI.

Trong khi thị trường vốn nóng lên, môi trường quản lý toàn cầu lại phân hóa rõ rệt. Ở Malaysia, chính phủ đã triệt phá khoảng 14.000 mỏ khai thác bất hợp pháp trong 5 năm, gây thiệt hại cho công ty điện nhà nước tới 1,1 tỷ USD, buộc nước này thành lập tổ công tác đặc biệt tăng cường trấn áp từ tháng 11. Nga sử dụng AI để phản công khai thác lậu, tích hợp phân tích AI vào đồng hồ điện thông minh nhằm phát hiện tiêu thụ bất thường. Ngược lại, Nhật Bản khởi động dự án khai thác đầu tiên do doanh nghiệp công ích nhà nước hỗ trợ, nhằm cân bằng tải lưới điện. Tổng thống Belarus Lukashenko công khai tuyên bố khai thác crypto là ưu tiên quốc gia trong sử dụng điện, thay thế sự phụ thuộc vào USD. Mô hình “phương Đông khuyến khích, phương Tây siết chặt” này đang tái định hình phân bổ địa lý sức mạnh tính toán toàn cầu.

Tích trữ ngược dòng: Thợ đào giữ vai trò “nhà dự trữ chiến lược” với niềm tin dài hạn

Dù dòng tiền eo hẹp và ngành chính đang chuyển đổi, một hiện tượng đáng chú ý là: các thợ đào niêm yết hàng đầu không bán tháo Bitcoin để duy trì hoạt động, mà tiếp tục tích trữ nhiều hơn. Đây được coi là tín hiệu rõ ràng nhất cho niềm tin vững chắc vào giá trị dài hạn tài sản. Marathon Digital (MARA) dẫn đầu ngành nắm giữ tới 53.250 BTC, trị giá khoảng 5,6 tỷ USD theo giá hiện tại, trở thành thực thể tích trữ Bitcoin công khai lớn thứ hai thế giới.

Số liệu trọng yếu ngành khai thác Bitcoin & xu thế chuyển đổi tháng 11/2025

Chỉ số lợi nhuận ngành

Giá hash: Dưới 35 USD / Petahash

Chi phí sản xuất trung bình: 44,8 USD / Petahash

Chu kỳ hoàn vốn máy đào: Hơn 1.200 ngày

Quy mô chuyển đổi AI

Tỷ lệ doanh nghiệp lớn tham gia AI: 70% (7/10 doanh nghiệp hàng đầu)

Tổng giá trị huy động ngành: Hơn 660 triệu USD

Tổng giá trị hợp đồng/hợp tác mua GPU: Hơn 1,55 tỷ USD

Hợp tác tiêu biểu: IREN & Microsoft, hợp đồng 5 năm trị giá 9,7 tỷ USD

Lượng Bitcoin nắm giữ của các công ty khai thác lớn (tính đến cuối tháng 11)

Marathon Digital: 53.250 BTC (~5,6 tỷ USD)

CleanSpark: 13.054 BTC

Canoo: 6.412 BTC

Bitdeer: 2.233 BTC

Canaan: 1.610 BTC + 3.950 ETH

Các công ty khác cũng nối gót. CleanSpark báo cáo tính đến 30/11 nắm giữ 13.054 BTC, chỉ riêng tháng đó đã khai thác 587 BTC. Canoo tích trữ 6.412 BTC và cam kết giữ lâu dài. Bitdeer sau khi đào được 511 BTC trong tháng 10, đã nâng tổng dự trữ lên 2.233 BTC. Ngay cả Canaan – đang chuyển hướng mạnh sang AI – cũng sở hữu kỷ lục 1.610 BTC và 3.950 ETH. Hành động “giữ hàng” tập thể này, trong thời kỳ ngành cực kỳ khó khăn, đã cung cấp nguồn hỗ trợ quan trọng cho phía cung của thị trường Bitcoin thứ cấp.

Chiến lược tích trữ của thợ đào phản ánh logic đấu tranh dài hạn khôn ngoan. Đầu tiên, họ đặt cược vào sự tăng giá lâu dài của Bitcoin sẽ vượt xa khó khăn vận hành hiện tại, nắm giữ tài sản hấp dẫn hơn bán ra. Thứ hai, tích trữ lượng lớn Bitcoin giúp các doanh nghiệp gắn bó lợi ích sâu sắc hơn với mạng lưới Bitcoin, vốn hóa công ty đồng biến mạnh với giá coin, từ đó thu hút nhà đầu tư muốn tiếp xúc với Bitcoin. Cuối cùng, trong thời kỳ thanh lọc ngành, những công ty khai thác sở hữu nhiều “đạn dược” (Bitcoin) hơn sẽ có lợi thế sáp nhập, tái cấu trúc và chống chịu rủi ro, hứa hẹn trở thành người chiến thắng cuối cùng, chiếm lĩnh thị phần.