Vì sao việc Phân phối lại Token lại hiệu quả hơn so với Đốt Token.

Tóm tắt

Chúng tôi đang xem xét giữa hai phương án: đốt hay phân phối lại tài sản, đâu là giải pháp phù hợp hơn để đảm bảo hệ thống luôn ổn định và các động lực nhất quán.

• Ở giai đoạn đầu xử lý hành vi ác ý bằng slashing, phương án phân phối lại tài sản thường hiệu quả hơn việc đốt toàn bộ.
• Nếu đốt là đặc điểm cốt lõi trong thiết kế cơ chế và không liên quan đến slashing (như mô hình kinh tế giảm phát), thì không nên triển khai phân phối lại.
• Nếu phân phối lại là tính năng chủ đạo nhưng lại giống một lỗ hổng, không nên thay thế bằng đốt mà cần giải quyết triệt để ở cấp nền tảng.

Định nghĩa

Nhiều người lầm tưởng tài sản bị slashed sẽ tự động bị đốt, dẫn đến giảm nguồn cung. Thực tế không phải vậy.

Slashing là việc tước quyền sở hữu tài sản của cá nhân vi phạm, còn đốt và phân phối lại là các cách xử lý tài sản sau khi bị tước quyền.

Như đã đề cập, tài sản có thể bị đốt hoặc phân phối lại: một phương án giúp giảm tổng nguồn cung, phương án còn lại chuyển giá trị cho bên khác (không nhất thiết là bên bị tổn hại). Việc đốt cũng có thể diễn ra tự động theo cơ chế giao thức mà không cần slashing.

Phân phối lại góp phần củng cố an ninh kinh tế

Đơn cử với giao thức nổi tiếng EigenCloud: operator bị slashed khi vi phạm cam kết, đây là cách xử lý phù hợp. Trước khi áp dụng phân phối lại quỹ bị slashed, các khoản này thường bị đốt vĩnh viễn (và vẫn có thể bị đốt hiện nay).

Chúng tôi nhận thấy việc đốt quỹ bị slashed trong hệ thống như vậy chẳng khác nào tự gây tổn hại. Khi stake của operator bị slashed, họ bị trừng phạt (có lý do), nhưng:

• Các bên bị thiệt hại không được đền bù (ví dụ bạn bị xe đụng, tài xế bị phạt, nhưng bạn không nhận hỗ trợ).
• Hệ thống trở nên kém an toàn hơn do tài sản đảm bảo bị giảm.

Vậy, tại sao lại đốt giá trị đó khi có thể giữ lại và chuyển cho bên bị ảnh hưởng? Bên uy tín có thêm phần thưởng, người dùng bị thiệt hại được bồi thường, giá trị vẫn lưu thông trong hệ sinh thái, chỉ chuyển hướng. Điều này mở ra nhiều ứng dụng mới cho hệ thống.

• Xuất hiện các giao thức bảo hiểm on-chain hoạt động hiệu quả mà không cần cấp phép.
• Giao dịch DEX nhanh, có bảo đảm bồi thường nếu lệnh thất bại, hết hạn hoặc không được thực hiện đúng hạn. Tăng động lực cho operator vận hành minh bạch.
• Bảo vệ người cho vay với APR đảm bảo, minh bạch hơn và mở rộng khả năng lãi suất cố định.

An ninh kinh tế không chỉ bảo vệ người dùng trước sự cố như cơ chế đốt, mà còn sau khi sự cố xảy ra. Mô hình phân phối lại đã được triển khai tại các giao thức như Cap, nơi quỹ của operator bị slashed được phân phối cho holder cUSD bị ảnh hưởng.

Phân phối lại không phải không có rủi ro

Việc đốt tài sản đơn giản hơn phân phối lại vì không cần quan tâm số tài sản sau đó đi đâu; chỉ cần đốt là xong, không ai hưởng lợi. Ít ưu điểm và rủi ro cũng thấp hơn. Phân phối lại làm thay đổi cuộc chơi, và quá trình triển khai (từ kẻ xấu bị slashed → chuyển cho bên bị thiệt hại) không đơn giản như hình dung.

Operator ác ý có thể bắt tay với AVS xấu. Một AVS hiện nay có thể áp dụng bất kỳ logic slashing nào, thậm chí thiếu công bằng hoặc khách quan. Nếu chỉ slashing, AVS không có động lực hành động ác ý, vì operator không cam kết stake nếu biết sẽ bị slashed vô lý.

Với phân phối lại, AVS có thể chuyển stake từ operator này sang operator khác cùng phe để rút giá trị khỏi hệ thống. Nếu khóa AVS bị lộ, sức hút của operator hoặc AVS cũng bị ảnh hưởng.

Thiết kế cơ chế cần xem xét lại. Operator không nên có quyền chuyển đổi loại hình sau khi đã tạo. Cần có giải pháp xác định operator bị xâm phạm và phân phối lại giá trị nếu rơi vào tay họ, đồng thời giám sát liên tục.

Dù việc đốt quỹ đơn giản hơn, phân phối lại công bằng hơn nhưng lại đòi hỏi hệ thống phức tạp hơn.

Khắc phục phân phối lại sai cách

Maximal Extractable Value (MEV) có thể xem xét theo góc độ: người dùng và LP vô hại bị slashed không lý do. Khi người dùng thực hiện swap, họ có thể bị front-run hoặc sandwich, dẫn đến kết quả giao dịch (giá) không như ý.

Thực tế, họ bị slashed vì đã cam kết stake (tài sản để swap) vào DEX, giữ trong một thời gian nhất định (thời gian swap) và kết quả nhận về thấp hơn nhiều so với mong đợi.

Có hai vấn đề chính:

• LP bị slashed dù không có hành vi xấu.
• Người dùng bị slashed không lý do; họ không có động cơ kiếm lời hoặc đóng góp cho hệ thống, chỉ đơn giản thực hiện giao dịch.

Giá trị bị rút ra và phân phối lại cho kẻ khai thác, còn bên không vi phạm lại chịu thiệt hại.

• Vấn đề này có thể khắc phục cho người dùng bằng các quy tắc sắp xếp giao dịch (như Arbitrum Boost).
• Với LP, vấn đề phức tạp hơn do thường là nạn nhân của LVR (loss-versus-rebalancing).

Có thể khắc phục bằng cách đốt?

Đốt có thể mang lại lợi ích cho mọi holder token mà không đền bù trực tiếp cho LP chịu thiệt hại do arbitrage. Về lý thuyết, có thể khắc phục bằng cách đốt, loại bỏ động lực arbitrage khi lợi nhuận bị đốt.

Tuy nhiên, khi lợi nhuận arbitrage bị rút ra, việc xác định arbitrage rất khó: giao dịch on-chain có thể truy vết, nhưng dữ liệu CEX không hiển thị địa chỉ trader.

Thiết kế phân phối lại kém có thể khắc phục bằng cơ chế sắp xếp giao dịch riêng cho từng app, giúp LP giữ lại giá trị vốn bị khai thác. Đây là giải pháp của Angstrom và hiệu quả rõ rệt.

Trong trường hợp MEV này, cả phân phối lại lẫn đốt đều không giải quyết triệt để; chỉ xử lý triệu chứng, không tận gốc. Cần thay đổi ở cấp nền tảng.

Khi nào nên ưu tiên đốt thay vì phân phối lại

Phân phối lại không phải giải pháp thần kỳ thay thế hoàn toàn việc đốt. Nếu không có slashing ở giai đoạn đầu, đa số trường hợp đốt quỹ là đặc điểm cốt lõi của cơ chế.

Ví dụ, BNB được đốt theo chu kỳ quý, đây là yếu tố cốt lõi của mô hình tokenomics giảm phát. Không thể phân phối lại vì quy trình này không liên quan đến kẻ khai thác hay người dùng bị tác động.

ETH (EIP-1559) cũng vậy, phí cơ bản bị đốt tạo hiệu ứng giảm phát. Xét về mặt thiết kế Ethereum, phí có thể tăng cao khi mạng tắc nghẽn; có thể có ý kiến nên chuyển phí đó vào quỹ để hỗ trợ một phần phí cho người dùng. Tuy nhiên, rủi ro lớn hơn tiềm năng:

• Phân phối lại phí làm giảm hiệu ứng giảm phát, tăng lạm phát và kéo giá token xuống.
• Phân bổ quỹ sai mục đích, giảm doanh thu (quỹ sẽ ưu tiên tài trợ giao dịch nào? Có hợp lý không nếu người dùng trả phí ưu tiên khi được hỗ trợ phí? v.v.).
• Dễ bị spam hơn nếu biết phí sẽ được hỗ trợ.
• Nếu phí cơ bản Ethereum phân phối cho staker, có thể tạo động lực cho validator ưu tiên giao dịch phí cao, bỏ qua giao dịch không được tài trợ.

Còn nhiều trường hợp khác, nhưng điểm then chốt là phân phối lại không phải phương án toàn diện. Nếu việc đốt diễn ra tự động, không qua slashing trước đó, gần như không nên thay thế bằng phân phối lại.

Kết luận

Phân phối lại thường kém hiệu quả hơn đốt nếu không có slashing trước, nhưng ở các trường hợp có slashing, phân phối lại thường vượt trội so với đốt.

Vấn đề động lực luôn là bài toán khó trong lĩnh vực crypto và thay đổi tùy từng giao thức. Nếu giá trị kinh tế góp phần trực tiếp vào an ninh hoặc yếu tố trọng yếu của hệ thống, tốt nhất là giữ lại và phân phối đúng cho bên hành xử trung thực, thúc đẩy công bằng và minh bạch.

Tuyên bố miễn trách nhiệm:

1. Bài viết đăng lại từ [Hazeflow]. Bản quyền thuộc về tác giả gốc [Pavel Paramonov]. Nếu có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ đội ngũ Gate Learn để được xử lý nhanh chóng.
2. Tuyên bố miễn trách nhiệm: Ý kiến trong bài viết này chỉ thuộc về tác giả, không phải là khuyến nghị đầu tư.
3. Bản dịch sang các ngôn ngữ khác do đội ngũ Gate Learn thực hiện. Nếu không có thông báo, nghiêm cấm sao chép, phát hành hoặc đạo văn các bài viết đã dịch.