Đánh giá và phân tích quá trình phát triển của meme coin

meme coin là một trong những sự hiện diện độc đáo nhất trong lĩnh vực tiền điện tử, mang cả thuộc tính văn hóa và đặc điểm tài chính. Nhìn lại lịch sử của meme coin, thực chất là nhìn lại lịch sử va chạm giữa văn hóa internet và đầu cơ tài chính.

Từ những câu đùa mang tính châm biếm ban đầu, đến nay đồng tiền ảo meme đã chiếm một vị trí trong thị trường, đang cho chúng ta thấy rằng - trong thời đại ngày nay, có lẽ sự cộng hưởng văn hóa và niềm tin cộng đồng có thể thúc đẩy việc tạo ra giá trị hơn cả các tài liệu kỹ thuật. Khi thế giới tài chính truyền thống vẫn đang cố gắng tạo ra giá trị mới, đồng tiền meme đã định hình lại nhận thức của mọi người về "giá trị" bản thân.

Trong kỷ nguyên do mạng xã hội chi phối, tốc độ và cách thức truyền tải thông tin đã xảy ra những thay đổi căn bản. Một meme nổi tiếng trên Reddit hoặc Twitter có thể đạt hàng triệu lượt xem trên toàn cầu chỉ trong vài giờ, và sức mạnh lây lan theo kiểu virus này hiện đã được chuyển đổi trực tiếp thành giá trị tài chính. Meme coin như một phương tiện hoàn hảo cho sự chuyển đổi này, đã viết nên câu chuyện và huyền thoại của riêng mình trên trục thời gian.

1. Giai đoạn khai thác/đặt nền móng (2013-2016)

Thời kỳ này chứng kiến quá trình đổi mới nguyên thủy của meme coin từ số không đến số một, thể hiện một hệ sinh thái độc đáo với sự tồn tại song song của tăng trưởng hoang dã và lựa chọn tự nhiên. Lấy sự ra đời của DOGE vào tháng 12 năm 2013 làm mốc khởi đầu biểu tượng, và kết thúc vào năm 2016 khi công nghệ hợp đồng thông minh Ethereum trưởng thành, tạo thành "kỷ nguyên sáng tạo" thuần khiết và chân thực nhất trong lịch sử phát triển của meme coin.

Về mặt kỹ thuật, ngoại trừ một số trường hợp ngoại lệ, hầu hết các meme coin trong giai đoạn này đều dựa trên mã nguồn fork của Bitcoin hoặc Litecoin. Về hiệu suất thị trường, các meme coin ra đời trong giai đoạn này có chu kỳ hoạt động trung bình chỉ 11,7 tháng, nhưng những người sống sót như DOGE lại thể hiện sức sống đáng kinh ngạc.

Ý nghĩa nền tảng của giai đoạn này không thể bị coi thường. Sự đổi mới thực sự thường nảy sinh trong thời điểm chưa có quy tắc, và khoảng thời gian từ 2013-2016, nơi chưa hình thành hệ thống, chính là nơi mà thế giới tiền điện tử đã gìn giữ được gen nổi loạn và tinh thần đổi mới quý giá nhất.

1.1 Dự án thoáng qua

Mooncoin(MOON)

Là một đồng coin meme giải trí với khẩu hiệu "登月(To the Moon)", cuộc đời ngắn ngủi của nó lại không thể đáp ứng được tham vọng của câu chuyện vĩ đại này. Mooncoin, ngoài cái tên, không có bất kỳ ứng dụng thực tế nào liên quan đến không gian hay việc đặt chân lên mặt trăng.

Nhìn lại quỹ đạo phát triển từ 2014 đến 2018, Mooncoin đã có một màn trình diễn đáng kinh ngạc trong giai đoạn đầu: năm đầu tiên ra mắt đã thiết lập kỷ lục với mức tăng trưởng trong một ngày vượt quá 300%; lượng thảo luận trên cộng đồng Reddit r/Mooncoin vượt quá 5000 bài trong một tháng; hợp tác với nền tảng game Moonrocket; thậm chí được Coindesk gọi là "đồng coin đùa cợt nghiêm túc nhất".

Tuy nhiên, sau ánh sáng rực rỡ là một thời gian dài im lặng: Năm 2015, việc các sàn giao dịch chính thống gỡ bỏ khiến giá trị thị trường giảm hơn 90%; Năm sau, các thành viên trong nhóm phát triển ẩn danh tuyên bố "ngủ vô thời hạn"; cho đến năm 2018, dự án mới trải qua một thời gian ngắn hồi sinh.

Thật tiếc là Mooncoin đã không nắm bắt được cơ hội cuối cùng này. Nhóm phát triển tuyên bố sẽ tạo ra trò chơi "đại bản doanh trên mặt trăng" trong vũ trụ ảo nhưng cuối cùng bản trắng cũng không thể ra mắt, thậm chí cái gọi là "trò chơi vũ trụ ảo" chỉ là một video trình diễn Unity. Sau đó, với sự sụt giảm 60% của Bitcoin vào tháng 4 năm 2018, sự nhiệt tình của thị trường giảm sút, Mooncoin hoàn toàn biến mất khỏi sân khấu.

Fedoracoin(TIPS)

FedoraCoin(TIPS)được ra mắt vào ngày 22 tháng 12 năm 2013, với cốt lõi không nhắm đến thị trường đại chúng, mà chính xác nhắm vào cộng đồng con "Fedora-wearing neckbeard"(đội mũ phớt "keyboard warrior")trên Reddit. Sự định hướng cao này đã giúp nó nhanh chóng nổi tiếng trong các cộng đồng cụ thể, nhưng cũng đặt ra nguy cơ hạn chế phát triển trong tương lai.

Về mặt kỹ thuật, TIPS sử dụng thuật toán Scrypt khá phổ biến vào thời điểm đó, thiết kế hỗ trợ khai thác GPU giúp nó rất thân thiện với người dùng bình thường. Kiến trúc đơn giản và thực dụng này đã giúp nó nhanh chóng tích lũy một nhóm người ủng hộ trung thành trong giai đoạn đầu.

Cùng lúc đó, chỉ hai tháng sau khi ra mắt, diễn đàn con r/Fedoracoin trên Reddit đã lập kỷ lục ấn tượng với số lượng thảo luận trong một ngày vượt qua 2000 bài, khiến nó trở thành một trong những cộng đồng meme coin sôi động nhất.

Tuy nhiên, niềm vui không kéo dài, TIPS nhanh chóng gặp phải tình huống tương tự như Mooncoin. Do thiếu các trường hợp ứng dụng thực tế, dự án này dựa trên meme văn hóa phụ không thể vượt qua giới hạn của các ký hiệu văn hóa. Bắt đầu từ năm 2015, khi các sàn giao dịch chính như Cryptsy, Bittrex lần lượt gỡ bỏ TIPS, tính thanh khoản của nó đã giảm mạnh.

Trong khoảng thời gian từ 2014 đến 2016, FedoraCoin dần dần mất đi sự chú ý trên thị trường. Đến cuối năm 2018, kho GitHub của TIPS đã dừng lại ở phiên bản v1.8.0, và giao dịch trên chuỗi cuối cùng được ghi nhận vào tháng 11. Năm 2019, dự án từng một thời huy hoàng này đã chính thức được Deadcoins đưa vào "danh sách đã chết".

Nyancoin(NYAN)

Là đồng meme coin thứ hai sau DOGE, Nyancoin được phát hành vào ngày 6 tháng 1 năm 2014 và chỉ sau một tháng đã sở hữu "danh tính tiền điện tử chính thức đầu tiên trong lịch sử", nhưng lại kém xa về ảnh hưởng trên thị trường so với đồng trước.

Về bản chất của dự án, sự khác biệt này trước tiên thể hiện ở sự khác nhau về gen văn hóa: meme "Mèo cầu vồng" Nyancoin dựa trên (Nyan Cat), độ phổ biến và khả năng thẩm thấu văn hóa của nó không thể sánh bằng meme "Chó Shiba" DOGE Doge.

Ngoài ra, trong lĩnh vực ứng dụng và phương hướng phát triển, sự khác biệt trong nhận thức văn hóa này được thể hiện trực tiếp bởi việc Nyancoin thiếu một chút độ rộng và độ sâu so với DOGE. DOGE đã xây dựng một hệ sinh thái ứng dụng đa chiều bao gồm thanh toán, thưởng, từ thiện, trong khi Nyancoin chủ yếu được sử dụng cho các tình huống giao dịch thì tương đối đơn giản.

Về việc cung cấp năng lượng từ bên ngoài, mức độ hoạt động của cộng đồng Nyancoin và lưu lượng từ bên ngoài đều không lý tưởng. Chuỗi tuần hoàn xấu này - sự hỗ trợ cộng đồng yếu kém dẫn đến sự phát triển của dự án kém, và sự ngừng phát triển lại càng làm giảm nhiệt huyết của cộng đồng - cuối cùng dẫn đến việc Nyancoin từng bước đi đến suy thoái.

Cộng đồng Nyancoin r/nyancoins chỉ có 1.5k người đăng ký, bài viết hoạt động cuối cùng đã dừng lại cách đây hai năm. Sự đứt gãy của cộng đồng này đã dẫn đến việc các nền tảng dữ liệu chính thống như ( như CoinMarketCap; Coincarp đã ngừng cập nhật dữ liệu thời gian thực của Nyancoin kể từ năm 2019 - khi đó, khối lượng giao dịch trong 24 giờ của nó đã lâu dưới 10.000 USD, sự cạn kiệt thanh khoản đã khiến nó dần bị các sàn giao dịch gỡ bỏ.

) 1.2 Dự án kiểu tướng quân bất bại

Dogecoin###DOGE(

Dogecoin, được ra mắt vào ngày 6 tháng 12 năm 2013, ban đầu chỉ là một sự chế nhạo của các lập trình viên Billy Markus và Jackson Palmer đối với văn hóa cuồng nhiệt Bitcoin, nhưng lại bất ngờ trở thành một hiện tượng meme coin lâu dài nhất trong lịch sử tiền điện tử. Hình ảnh chú chó Shiba Inu đặc trưng của nó bắt nguồn từ meme "Doge" nổi tiếng trên mạng vào năm 2013, loại IP internet tự nhiên này đã giúp nó nhanh chóng nổi bật trên các nền tảng như Reddit.

Và trong thiết kế ý tưởng và mục đích thành lập, nó không giống như các loại tiền điện tử khác khi nhấn mạnh vào công nghệ phức tạp, tự hào về công nghệ blockchain cách mạng hoặc hứa hẹn những tầm nhìn vĩ đại, mà thay vào đó là một biểu tượng chú chó Shiba dễ thương, xông vào lĩnh vực đang ngày càng điên cuồng lúc bấy giờ theo cách châm biếm nhất.

Nhìn lại những đỉnh cao giá trị thị trường của DOGE, lần lượt là vào đầu năm 2021 do cơn sốt đầu tư của các nhà đầu tư nhỏ lẻ và sự thúc đẩy mạnh mẽ từ cộng đồng, giá trị thị trường đã tăng vọt lên 10 tỷ USD; vào tháng 5 cùng năm, nhờ vào việc fan số một của nó, Elon Musk, liên tục kêu gọi trên nền tảng mạng xã hội và hiệu ứng từ chương trình "Saturday Night Live" )SNL(, giá trị thị trường của DOGE đã đạt 80 tỷ USD.

Trong vài năm tiếp theo, mặc dù độ nóng và giá của DOGE đã có sự giảm sút, thậm chí rơi vào chế độ giảm giá, nhưng xu hướng thị trường tổng thể vẫn ổn định, vẫn giữ được một ảnh hưởng và độ nóng nhất định trong lĩnh vực tiền điện tử. Cho đến ngày 12 tháng 11 năm 2024, Trump tuyên bố rằng Musk và Vivek Ramaswamy sẽ cùng lãnh đạo "Bộ Hiệu Quả Chính Phủ" mới được thành lập )DOGE(, với mục đích cắt giảm chi tiêu chính phủ. Tuy nhiên, chữ viết tắt chính thức của bộ mới này "DOGE" hoàn toàn trùng khớp với mã của Dogecoin, sự trùng hợp này đã gây ra những cuộc thảo luận sôi nổi trong cộng đồng tiền điện tử. Mặc dù Musk sau đó đã làm rõ trên nền tảng X rằng hai điều này không có liên quan, nhưng với phong cách hành động nhất quán của ông và sự tôn sùng lâu dài đối với DOGE, công chúng cho rằng lựa chọn chữ viết tắt này không phải là ngẫu nhiên.

Sự phát triển của DOGE hoàn hảo thể hiện hai mặt của đồng meme: một mặt, nó tạo ra một kỳ tích tài chính do những người dùng bình thường cùng thúc đẩy; mặt khác, nó cũng phơi bày rủi ro của việc các loại tiền này dễ trở thành công cụ đầu cơ.

Nhưng điều đáng khâm phục là, ngay cả khi toàn bộ thị trường meme coin không khả quan vào năm 2025, DOGE vẫn duy trì được khối lượng giao dịch trên 1 tỷ USD mỗi ngày, vị trí thị trường vẫn ổn định trong top 10. Hơn nữa, độ hoạt động của cộng đồng vẫn có sức sống đáng kinh ngạc, tin rằng lợi thế này luôn có thể chuyển hóa thành động lực thị trường vào những thời điểm then chốt, và từ đó tái tạo lại, cuối cùng hình thành một vòng tuần hoàn tích cực.

Không thể phủ nhận, đồng tiền điện tử ban đầu được tạo ra như một trò đùa, giờ đây đã trở thành một sự tồn tại độc đáo và bền vững trong thế giới tiền điện tử.

2. Giai đoạn ẩn nấp/bùng phát)2017-2021(

Trong năm năm qua, thị trường đã chứng kiến sự chuyển mình của meme coin từ văn hóa phụ biên đến tài sản tài chính chính thống. Với việc tiêu chuẩn ERC-20 phổ biến vào năm 2017 như một bước ngoặt công nghệ, đến năm 2021 khi SHIB lập kỷ lục giá trị thị trường, meme coin đã hoàn thành sự biến đổi từ "trò đùa trên mạng" thành "biểu tượng đầu tư hiện tượng."

Về mặt kỹ thuật, sự trưởng thành của hợp đồng thông minh đã tái cấu trúc hoàn toàn logic phát hành của meme coin. Theo dữ liệu trên chuỗi Ethereum, hầu hết các meme coin ra đời từ năm 2017 đến 2021 đều chọn sử dụng tiêu chuẩn ERC-20 hoặc dựa vào các giao thức khác, giảm chi phí phát hành xuống dưới một phần nghìn ) so với phát triển chuỗi độc lập có giá hàng chục nghìn đô la (. Sự dân chủ hóa công nghệ như một lưỡi dao hai lưỡi đã tạo ra cơn sốt "mọi thứ đều có thể là meme", nhưng cũng đặt ra nguy cơ cạnh tranh đồng nhất.

Đồng thời, ở cấp độ kể chuyện trên thị trường, vào tháng 12 năm 2017, giá trị thị trường DOGE lần đầu tiên vượt qua 1 tỷ USD, trong khi vào thời kỳ cao điểm năm 2021, khối lượng giao dịch hàng ngày của toàn bộ nhóm đồng meme đã vượt qua 30 tỷ USD, chiếm 12,3% toàn bộ thị trường tiền điện tử. Cần lưu ý rằng, những đồng meme ra đời vào giai đoạn này có tuổi thọ lớn hơn nhiều so với giai đoạn trước.

Tuy nhiên, cần lưu ý rằng không phải tất cả các đồng meme đều có tỷ lệ sống sót cao hơn và chu kỳ sống lâu hơn. Theo báo cáo nghiên cứu của chainplay, các dự án đồng meme trung bình đều gặp phải cái chết hàng tháng vào năm 2020.

Nhìn chung, sự thay đổi sâu sắc nhất trong giai đoạn này của lịch sử tiền điện tử là sự tái cấu trúc nhận thức về giá trị. Khi DOGE được niêm yết trên các sàn giao dịch chính thống như Coinbase vào năm 2021, khi người sáng lập SHIB ẩn danh nhưng lại có thể khơi gợi vốn hóa thị trường lên đến hàng tỷ đô la, tài chính truyền thống buộc phải xem xét lại bản chất của meme coin - như báo cáo "Tài sản Meme và Kinh tế Chú ý" được phát hành bởi Sáng kiến Tiền điện tử MIT) vào năm 2021 đã chỉ ra: "Cơ chế thu hút giá trị của các tài sản như Dogecoin về cơ bản là chuyển đổi sự chú ý trên mạng thành mức giá thanh khoản." Sự chuyển biến nhận thức này đã đặt nền tảng quan trọng cho các thí nghiệm tài chính xã hội trong kỷ nguyên Web3 tiếp theo.

( 2.1 Dự án hình sao băng

)# Token Ethereum Vô Dụng###UET###

Là một trong những trò lừa đảo trung thực nhất trong lịch sử tiền điện tử, UET được nhà phát triển "UselessEthereumToken" phát hành một cách ẩn danh vào ngày 17 tháng 6 năm 2017, trong thời kỳ điên cuồng nhất của đợt ICO(, với tuyên bố trực tiếp trên trang web của mình: "Đây là một thứ không có giá trị.