Hình thức tội phạm mạng đang trải qua sự biến đổi sâu sắc. Từ việc các hacker cá nhân hoạt động đơn lẻ, đã chuyển sang các hành vi thương mại quy mô lớn do các băng nhóm tội phạm xuyên quốc gia dẫn dắt. Báo cáo mới nhất của Văn phòng Liên Hợp Quốc về Ma túy và Tội phạm (UNODC) tiết lộ rằng Đông Nam Á đang trở thành trung tâm của làn sóng tội phạm do công nghệ thúc đẩy này.

Các công cụ tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI) và công nghệ giả mạo sâu (deepfake) đang định nghĩa lại các phương thức phạm tội như lừa đảo, tống tiền, buôn người và rửa tiền. Các nhóm tội phạm sử dụng những công nghệ tiên tiến này để mở rộng phạm vi ảnh hưởng của mình, tránh sự giám sát của pháp luật và tăng cường đáng kể hiệu quả lừa đảo.

Tội phạm tự động đã trở thành một hiện tượng phổ biến. Ví dụ, bộ công cụ lừa đảo "16shop" xuất phát từ Indonesia đã lan rộng ra toàn cầu, khiến cho những tội phạm có rào cản kỹ thuật thấp cũng có thể thực hiện lừa đảo quy mô toàn cầu. Mạng bot (botnet) được sử dụng để thực hiện các cuộc tấn công spam, tấn công DDoS và phát tán ransomware. Mỗi ngày, trên toàn cầu có khoảng 34 tỷ email độc hại được lưu thông trên mạng, trong đó 1,2% là các cuộc tấn công lừa đảo.

Công nghệ trí tuệ nhân tạo ngày càng được áp dụng rộng rãi trong lĩnh vực tội phạm. Tội phạm lợi dụng AI để tự động tạo ra mã độc, vượt qua cơ chế xác thực, thậm chí phát triển phần mềm độc hại thông minh có khả năng thích ứng với môi trường. 'DeepLocker' do IBM phát triển đã chứng minh cách sử dụng AI để ẩn giấu chương trình độc hại trong phần mềm hợp pháp, chỉ kích hoạt tấn công khi nhận diện được mục tiêu cụ thể.

Việc lạm dụng công nghệ giả mạo sâu là điều đáng lo ngại hơn nữa. Tội phạm có thể sử dụng công nghệ này để giả mạo hình ảnh và giọng nói của CEO, người thân hoặc những đối tượng đáng tin cậy khác, từ đó thực hiện các hành vi lừa đảo tinh vi hơn.

Đối mặt với những tội phạm công nghệ mới nổi này, các phương thức thực thi pháp luật truyền thống đang đối mặt với thách thức nghiêm trọng. Chúng ta cần tăng cường hợp tác quốc tế, nâng cao khả năng phản制 công nghệ, đồng thời cũng phải nâng cao nhận thức về an toàn của công chúng, cùng nhau đối phó với môi trường tội phạm mạng ngày càng phức tạp này.