Archetype：Khám phá góc nhìn đầu tư 2026, tập trung vào những thay đổi của các lĩnh vực này

Viết bài: Aadharsh Pannirselvam、Tommy Hang、Eskender Abebe、Katie Chiou、Danny Sursock、Dmitriy Berenzon、Ash Egan，Archetype

Biên tập: JW，Techub News

Triển vọng 2026, nhóm Archetype đang tập trung vào các xu hướng, sức mạnh và sự thay đổi mang tính cấu trúc.

Xây dựng chuỗi ứng dụng, cuối cùng đã trở nên ý nghĩa

Chấn đoán cốt lõi thực ra rất rõ ràng: những blockchain thực sự cạnh tranh sẽ ngày càng sinh ra nhiều hơn vì “ứng dụng cụ thể”.

Không phải có trước một chuỗi chung chung rồi mới cố gắng thích nghi với các ứng dụng khác; mà từ đầu đã thiết kế, xây dựng xung quanh nhu cầu của chính các ứng dụng đó, và liên tục điều chỉnh. Loại chuỗi này trong năm tới sẽ thể hiện sức mạnh rất rõ rệt.

Lý do là, làn sóng mới các nhà phát triển, người dùng, tổ chức và vốn tham gia vào thế giới mã hóa đã khác hoàn toàn so với thời kỳ đầu. Họ có sở thích văn hóa rõ ràng, cũng như yêu cầu rất cụ thể về trải nghiệm người dùng, và không còn ưu tiên tranh luận về các luận đề giá trị trừu tượng như trước nữa. Trong thực tế, những nhu cầu này đôi khi có thể được đáp ứng bằng hạ tầng hiện có, nhưng phần lớn không thể.

Lấy ví dụ như Blackbird, Farcaster – những ứng dụng giảm thiểu cảm giác mã hóa, hướng tới người dùng phổ thông – những thiết kế từng bị xem là “không thể chấp nhận” cách đây ba năm, như phân phối node tập trung, trình xếp hạng đơn, hoặc hệ thống dữ liệu tùy chỉnh hoàn toàn. Ngày nay, chúng lại trở thành các giải pháp hợp lý để nâng cao trải nghiệm.

Đối với các ứng dụng như Hyperliquid, GTE – liên quan đến giao dịch hoặc stablecoin – còn đúng hơn nữa. Cạnh tranh của các hệ thống này về bản chất dựa trên độ trễ, hiệu quả khớp lệnh và chất lượng giá cả. Trong các kịch bản quyết định sinh tử trong mili giây, nhiều “vấn đề nguyên tắc” sẽ nhường chỗ cho trải nghiệm.

Tất nhiên, không phải tất cả các ứng dụng đều phù hợp với con đường này.

Một yếu tố cân bằng quan trọng đang hình thành là sự gia tăng rõ rệt về nhu cầu bảo mật của tổ chức và nhà lẻ. Các nhóm người dùng, kịch bản sử dụng và sở thích rủi ro của các ứng dụng này rất khác nhau, do đó, cơ sở hạ tầng họ dựa vào cũng cần thể hiện các dạng khác nhau.

Điều tích cực là, giờ đây, việc thiết kế riêng một chuỗi phù hợp cho ứng dụng đã không còn là công việc đòi hỏi kỹ thuật cao nữa. So với hai năm trước, việc này giống như lắp ráp một máy tính tùy chỉnh hơn.

Bạn có thể tự cấu hình hoàn toàn từng thành phần hoặc dựa trên các giải pháp đã được chứng minh để điều chỉnh. Mô hình của Digital Storm hoặc Framework về bản chất chính là: dựa trên các tổ hợp đã xác thực khả thi, thay thế hoặc tinh giản một số module theo nhu cầu, vừa đảm bảo hiệu năng, vừa tránh phức tạp không cần thiết. Phương pháp này mang lại tính mô-đun cao hơn và khả năng kiểm soát tốt hơn. Ứng dụng chỉ cần giữ lại các thành phần thực sự cần thiết, đồng thời đảm bảo hệ thống tổng thể ổn định và có khả năng mở rộng.

Khi các thành phần cơ bản như cơ chế đồng thuận, lớp thực thi, lưu trữ dữ liệu và thanh khoản trở thành các nguyên tử có thể tự do kết hợp và điều chỉnh, thì bản thân các ứng dụng sẽ tự nhiên hình thành các “hình thái chuỗi” đa dạng. Những hình thái này sẽ tiếp tục phản ánh cách hiểu của chúng về trải nghiệm người dùng, phục vụ các nhóm mục tiêu rất rõ ràng.

Sự khác biệt này giống như các loại thiết bị tính toán khác nhau: ToughBook, ThinkPad, máy bàn hoặc MacBook – trông có vẻ khác biệt lớn, nhưng về cơ bản vẫn chia sẻ nhiều logic chung. Điều mấu chốt là, mỗi thành phần đều trở thành các tham số có thể điều chỉnh, chứ không phải hạn chế bắt buộc phải kế thừa. Từ việc mua lại Informal Systems của Circle qua hành động của Malachite, rõ ràng thấy xu hướng: tầm quan trọng của quyền sở hữu không gian blockchain riêng biệt đang trở thành một đồng thuận.

Trong năm tới, rất có khả năng sẽ xuất hiện các vai trò như “HashiCorp hoặc Stripe Atlas trong lĩnh vực blockchain”, do các nhóm như Commonware, Delta cung cấp các nguyên tử tiêu chuẩn và cấu hình mặc định, giúp các ứng dụng dễ dàng hơn trong việc định nghĩa và kiểm soát tài nguyên chuỗi của riêng mình.

Cuối cùng, mô hình này sẽ giúp các ứng dụng thực sự làm một việc: sở hữu trực tiếp không gian blockchain của chính mình và dòng tiền của nó, và biến chuỗi thành một phần của lợi thế cạnh tranh dài hạn.

Thị trường dự đoán vẫn sẽ tiếp tục tiến hóa

Trong chu kỳ này, thị trường dự đoán chắc chắn là một trong những loại ứng dụng được chú ý nhất.

Khi tất cả các nền tảng dự đoán mã hóa đều có khối lượng giao dịch hàng tuần vượt quá 20 tỷ USD, ngành này đã chứng minh bằng dữ liệu rằng nó không còn là một thử nghiệm nhỏ nữa.

Sau khi sôi động lên, sẽ đi kèm là hàng loạt dự án cố gắng sao chép, thay thế hoặc thậm chí thách thức các nền tảng đầu ngành như Polymarket, Kalshi. Nhưng ngoài cảm xúc, vấn đề thực sự quan trọng chỉ có một: các nhóm nào đang giải quyết các vấn đề cấu trúc cốt lõi, nhóm nào chỉ đang tận dụng xu hướng.

Xét về cấu trúc thị trường, điều đáng chú ý nhất vẫn là cách thu hẹp chênh lệch giá, nâng cao lượng chưa khớp lệnh. Dù hiện nay, việc tạo thị trường vẫn chủ yếu theo phép cấp phép, nhưng thanh khoản tổng thể của các thị trường dự đoán tại các bên tạo lập và giao dịch vẫn còn mỏng.

Bất kể là cơ chế đặt lệnh tốt hơn, mô hình thanh khoản phù hợp hơn, hay nâng cao hiệu quả sử dụng vốn qua vay mượn, đều còn nhiều không gian cải tiến rõ rệt, và điều đó quyết định khả năng mở rộng quy mô của sản phẩm. Cấu trúc của các loại hình giao dịch cũng ảnh hưởng trực tiếp đến sức cạnh tranh của nền tảng. Ví dụ, Kalshi trong tháng 11, hơn 90% khối lượng giao dịch đến từ các thị trường thể thao, cho thấy họ có lợi thế tự nhiên trong cấu trúc thanh khoản đặc thù. Trong khi đó, Polymarket về khối lượng giao dịch trong các thị trường liên quan đến mã hóa và chính trị rõ ràng dẫn đầu, gấp nhiều lần Kalshi. Dù vậy, thị trường dự đoán trên chuỗi vẫn còn cách quy mô chính thống rất xa.

Năm 2025, Siêu Bowl là ví dụ rõ nét nhất: chỉ một ngày, các nền tảng đặt cược truyền thống ngoài chuỗi đã đạt tới hơn 230 tỷ USD giao dịch, cao hơn rất nhiều tổng số giao dịch của tất cả các thị trường dự đoán trên chuỗi hiện nay.

Để rút ngắn khoảng cách này, không phải chỉ dựa vào marketing hay kể chuyện, mà là các nhóm có khả năng giải quyết thực sự các vấn đề cấu trúc. Đây cũng chính là điểm cần theo dõi liên tục trong năm tới.

Nhà curation dạng Agent sẽ đưa DeFi lên quy mô lớn

Trong quản lý tài sản của DeFi tồn tại hai mô hình cực đoan: hoàn toàn dựa vào thuật toán (đường lãi suất cố định, quy tắc cân bằng lại cố định) hoặc hoàn toàn thủ công (ủy ban rủi ro, quỹ quản lý chủ động). Nhà curation dạng Agent, đại diện cho mô hình thứ ba: chúng không chỉ đơn thuần thực thi các quy tắc đã đặt ra, mà còn qua AI Agent (LLM + công cụ + cơ chế phản hồi), liên tục đánh giá rủi ro, lợi nhuận và chiến lược, đồng thời tham gia định hình các tham số.

Lấy ví dụ như thị trường Morpho, để xây dựng một sản phẩm lợi nhuận bền vững, cần rõ ràng các chính sách thế chấp, hạn mức LTV và các tham số rủi ro. Hiện tại, quá trình này phụ thuộc nhiều vào đánh giá của con người, vốn có giới hạn mở rộng tự nhiên. Việc đưa Agent vào là nhằm giải quyết vấn đề này.

Trong tương lai, khả năng cao sẽ thấy sự cạnh tranh trực diện giữa các nhà curation Agent và các mô hình thuật toán truyền thống, các quản lý thủ công trong cùng một thị trường.

Về vai trò của AI trong giao dịch và quản lý tài sản, quan điểm thị trường thường đi về hai cực: hoặc cho rằng AI sẽ nhanh chóng thay thế các nhà giao dịch, hoặc cho rằng nó không thể đối mặt với sự không chắc chắn của thị trường thực.

Nhưng thay đổi thực sự không nằm ở việc “thay thế” mà ở việc điều chỉnh kiến trúc hệ thống. Agent có khả năng đảm nhận vai trò thiết kế chiến lược, đặt giới hạn và quản lý danh mục chứ không trực tiếp tham gia vào các hoạt động thực thi có độ trễ cao. Khi chi phí suy luận giảm liên tục, sức mạnh tính toán sẽ trở thành yếu tố cạnh tranh mới.

Trong môi trường này, các sản phẩm DeFi có lợi thế nhất không nhất thiết đến từ các cá nhân siêu thông minh, mà từ các nhóm có khả năng mở rộng triển khai hệ thống quyết định thông minh một cách quy mô.

Video ngắn đang trở thành cổng giao dịch mới

Video ngắn ngày càng trở thành cổng để mọi người khám phá, hiểu và cuối cùng là mua nội dung.

TikTok Shop trong nửa đầu năm 2025 đạt hơn 200 tỷ USD GMV, đồng thời vẫn tăng trưởng nhanh chóng, đã chứng minh xu hướng này là rất mạnh.

Instagram cũng đang biến Reels từ chức năng phòng thủ thành trung tâm hoạt động kinh doanh chính. Thực tiễn của Whatnot còn chứng minh rõ hơn lợi thế của nội dung thời gian thực, cá nhân hóa trong chuyển đổi, rõ ràng vượt xa mô hình thương mại điện tử truyền thống.

Logic đằng sau rất đơn giản. Khi xem nội dung thời gian thực, người dùng dễ đưa ra quyết định nhanh hơn. Khi luồng đề xuất và quy trình thanh toán dần hợp nhất, nội dung trở thành giao diện giao dịch, còn nhà sáng tạo nội dung tự nhiên trở thành các điểm phân phối. AI giúp thúc đẩy quá trình này nhanh hơn nữa. Chi phí sản xuất nội dung liên tục giảm, tần suất thử nghiệm tăng, các nền tảng bắt đầu tối ưu hoá chuyển đổi cho từng giây của video.

Trong môi trường này, hệ thống thanh toán phải đủ nhanh, rẻ và có khả năng kết hợp cao. Thanh toán vi mô, phân bổ tự động, attribution đóng góp đều trở thành năng lực nền tảng.

Điều này phù hợp với môi trường phù hợp của hệ thống mã hóa. Trong hệ sinh thái dựa trên streaming như hiện nay, rất khó tưởng tượng mà không có mã hóa làm công cụ thanh toán và kích thích nền tảng.

Blockchain đang thúc đẩy các đường mở rộng AI mới

Trong vài năm qua, sự chú ý của AI chủ yếu tập trung vào cạnh tranh giữa các nhà đám mây lớn và các công ty khởi nghiệp hàng đầu. Nhưng đồng thời, một số nhóm sinh thái mã hóa bản địa đang đạt tiến bộ thực chất trong lĩnh vực huấn luyện phân tán và suy luận phân tán.

Các thử nghiệm này đã từ giai đoạn lý thuyết, dần tiến tới thử nghiệm, thậm chí đưa vào sản xuất. Các nhóm như Ritual, Pluralis, Exo, Odyn, Ambient, Bagel đang đứng ở tuyến đầu của cuộc khám phá này. Bằng cách huấn luyện mô hình trong môi trường phân tán toàn cầu, kết hợp giao tiếp bất đồng bộ và cơ chế song song, các giới hạn mở rộng truyền thống đang được định nghĩa lại.

Song song đó, các cơ chế đồng thuận mới và công nghệ riêng tư đã làm cho suy luận có thể xác minh, bảo mật trở nên khả thi thực tế. Hơn nữa, một số kiến trúc blockchain mới đang cố gắng kết hợp hợp đồng thông minh với các cấu trúc tính toán phổ quát hơn, để cung cấp nền tảng vận hành cho các Agent tự trị.

Năng lực nền tảng đã có.

Điều còn lại là khả năng mở rộng quy mô đến quy mô sản xuất và chứng minh rằng con đường này không chỉ là thử nghiệm ý tưởng, mà là cách thực sự thúc đẩy sự tiến bộ của khả năng AI.

RWA đang hướng tới quy mô thực tế

Về RWA, ngành đã bàn luận nhiều năm. Nhưng cùng với sự phổ biến của stablecoin, các kênh vào ra tiền tệ ngày càng trưởng thành, và môi trường quản lý cũng rõ ràng hơn, token hóa bắt đầu bước vào giai đoạn quy mô hóa.

Theo dữ liệu của RWA.xyz, hiện trên chuỗi đã phát hành tài sản token hóa trị giá vượt quá 180 tỷ USD, so với chưa đầy 40 tỷ USD một năm trước.

Cần phân biệt rõ hai mô hình.

Token hóa là ánh xạ các tài sản ngoài chuỗi lên trên chuỗi; còn Vault là để vốn trên chuỗi tham gia trực tiếp vào lợi nhuận ngoài chuỗi. Trong tương lai, các loại tài sản lên chuỗi sẽ ngày càng đa dạng hơn, từ hàng hóa lớn, tín dụng cá nhân, đến cổ phiếu, ngoại hối, thậm chí cả các loại tài sản phi truyền thống.

Nhưng điều quan trọng không chỉ là “loại hình tài sản đa dạng hơn”.

Ý nghĩa thực sự nằm ở việc, qua blockchain, quá trình phân bổ vốn vốn dĩ thấp hiệu quả, thiếu minh bạch nay trở nên có thể lập trình và thanh khoản hơn.

Tất nhiên, quá trình này vẫn gặp phải các vấn đề như hạn chế chuyển nhượng, thiếu thanh khoản và quản lý rủi ro, do đó, hạ tầng tương ứng cũng rất đáng chú ý.

Chu kỳ sản phẩm dựa vào Agent, sắp sửa ra đời

Giao diện của internet thế hệ mới đang chuyển từ “nền tảng” sang “Agent”. Dù là trên chuỗi hay ngoài chuỗi, các Agent tự động đã đảm nhiệm một phần đáng kể các hoạt động mạng lưới. Trong lĩnh vực mã hóa, chúng tham gia giao dịch, quản lý tài sản, lọc thông tin, kiểm toán hợp đồng, thậm chí sản xuất nội dung.

2026 rất có thể sẽ trở thành một điểm chuyển mốc rõ ràng.

Thiết kế các sản phẩm mã hóa sẽ bắt đầu ưu tiên cho Agent hơn là giao diện người dùng. Hình thái lý tưởng không phải là nhiều nút bấm hơn nữa, mà là ít thao tác hơn. Người dùng chỉ cần ra lệnh qua giao diện hội thoại, còn Agent phụ trách lọc thông tin, thực thi chiến lược và phản hồi kết quả. Các hạ tầng hỗ trợ đã tồn tại: dữ liệu mở, thanh toán lập trình, danh tính trên chuỗi và khả năng liên chuỗi.

So với Web2, blockchain thân thiện hơn với Agent vì chúng tiếp cận qua các giao diện mở, chứ không phải hệ thống kín. Điều này không chỉ nâng cao hiệu quả, mà còn thay đổi cách tương tác. Khi tìm kiếm, giao dịch và thực thi dần được Agent đảm nhiệm, con người có thể dồn tâm trí vào các quyết định cao hơn.

Khi ngày càng nhiều tài sản và hoạt động lên chuỗi, vòng lặp này sẽ tiếp tục mở rộng: cơ hội tăng, Agent nhiều hơn, giá trị được giải phóng.

Vấn đề thực sự chỉ còn một: hệ thống chúng ta đang xây dựng, có phải đang mở rộng giá trị hay chỉ đang gây nhiễu?