Bị loại khỏi DEX, nhưng vẫn chưa gục ngã

Xin chào

Năm vừa qua ghi dấu bước tiến vượt bậc của cả sàn giao dịch tập trung lẫn phi tập trung. Trong 12-18 tháng gần đây, cộng đồng crypto tận mắt chứng kiến xu hướng chuyển dịch thanh khoản và động lực từ các sàn tập trung (CEX), vốn dựa trên niềm tin và tuân thủ pháp lý, sang các sàn phi tập trung (DEX) mang lại minh bạch, khả năng tổng hợp thanh khoản và quyền tự quản tài sản cho người dùng.

Dù báo chí và các báo cáo đồng loạt nhận định về sự trở lại mạnh mẽ của giao dịch tập trung, nhưng phân tích số liệu sâu cho thấy thực tế phức tạp hơn nhiều.

Trong chuyên đề phân tích định lượng tuần này, báo cáo này phân tích dữ liệu từ cả DEX và CEX để làm rõ diễn biến thanh khoản giao ngay và đòn bẩy trong thị trường crypto.

Chúng ta cùng bắt đầu câu chuyện.

Prathik

Polymarket: Nơi dự đoán của bạn có giá trị thực.

Cá cược tương lai bằng cách giao dịch cổ phần các sự kiện, bầu cử, thể thao, thị trường—bất cứ lĩnh vực nào bạn quan tâm. Polymarket chuyển hóa trí tuệ cộng đồng thành xác suất thời gian thực.

Hiện đã tích hợp với X, các dự đoán kết nối cùng dữ liệu xã hội trực tiếp từ Grok và các bài đăng trên X.

Bạn nghĩ mình đoán được diễn biến tiếp theo? Hãy chứng minh.

👉 Khám phá Polymarket

Cuộc chiến CEX-DEX

Nhìn tổng thể năm 2025, đây có thể gọi là năm các CEX ghi dấu ấn trở lại sau hai năm liên tục suy giảm niềm tin và thanh khoản. Từ tháng 1/2021 đến tháng 5/2022, khối lượng giao dịch hàng tháng trên các CEX luôn vượt xa mốc 1,5 nghìn tỷ USD. Nhưng từ tháng 6/2022, khối lượng này chỉ vượt ngưỡng nghìn tỷ USD đúng một lần cho đến tháng 11/2023.

Hai năm gần nhất, khối lượng giao dịch trên các CEX tăng vọt nhờ ETF và các yếu tố vĩ mô, đạt mức kỷ lục. Đến tháng 12/2024, con số này đạt 2,94 nghìn tỷ USD.

Điểm ngoặt nổi bật xuất hiện ở quý IV/2024. Khối lượng giao ngay trên các CEX tăng từ 1,14 nghìn tỷ USD tháng 10 lên 2,94 nghìn tỷ USD tháng 12/2024, nâng trung bình quý lên hơn 2,25 nghìn tỷ USD mỗi tháng.

Đà tăng này trùng khớp với tâm lý rủi ro trên thị trường, đặc biệt sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tái đắc cử và các cuộc đối thoại về quy chế thân thiện với crypto.

Quý I/2025 giữ vững động lực, trung bình gần 1,8 nghìn tỷ USD mỗi tháng, trước khi giảm khoảng 30% trong quý II xuống 1,3 nghìn tỷ USD. Sang quý III, khối lượng phục hồi và duy trì hơn 1,8 nghìn tỷ USD mỗi tháng.

Các CEX tăng trưởng mạnh mẽ, nhưng các DEX cũng không kém cạnh. Thậm chí, các DEX tăng tốc nhanh hơn cả các đối thủ tập trung.

Tháng 1/2024, các DEX xử lý khoảng 133 tỷ USD giao dịch giao ngay. Sau hơn 18 tháng, con số này gấp bốn, vượt 540 tỷ USD.

Quý I/2025, các DEX trung bình đạt 395 tỷ USD mỗi tháng, sau đó là 332 tỷ USD quý II. Đến quý III, trung bình tăng 50% lên 480 tỷ USD. Riêng tháng 10, khối lượng đã vượt 540 tỷ USD dù còn bốn ngày nữa mới hết tháng.

Năm nay, các DEX chiếm gần 20% tổng khối lượng giao ngay, tăng từ hơn 10% năm 2024. Dù các CEX vẫn chiếm ưu thế nhờ cổng tiền pháp định, các DEX đã trở thành lựa chọn mặc định cho người dùng ưu tiên tốc độ, khả năng tổng hợp thanh khoản, ẩn danh và quyền tự quản tài sản.

Trải nghiệm người dùng vượt trội, phí gas thấp, mức chênh lệch hẹp trên các giao thức như Uniswap v4, Hyperliquid L1, Raydium đã thu hẹp khoảng cách trải nghiệm giữa hai hệ sinh thái.

Động lực phái sinh

Yếu tố thúc đẩy DEX tăng trưởng mạnh nhất chính là hợp đồng vĩnh cửu. Năm 2024, hợp đồng vĩnh cửu on-chain vẫn là sản phẩm chuyên biệt, khối lượng hàng tháng vài trăm tỷ USD, chủ yếu ở các giao thức như dYdX, GMX và một số DEX Arbitrum. Đến cuối năm 2025, các nền tảng này bắt đầu cạnh tranh quy mô với toàn bộ thị trường DEX giao ngay.

Tháng 1/2024, các DEX hợp đồng vĩnh cửu xử lý 127 tỷ USD giao dịch mỗi tháng. Tháng 12/2024, con số này gần gấp ba, đạt 345 tỷ USD.

Năm 2025 thay đổi hoàn toàn tốc độ tăng trưởng. Từ mức trung bình 332 tỷ USD quý I, khối lượng hợp đồng vĩnh cửu tăng hơn gấp đôi lên 688 tỷ USD quý III. Riêng tháng 10, vượt 1,13 nghìn tỷ USD—tháng đầu tiên phái sinh on-chain vượt mốc nghìn tỷ USD, hơn gấp đôi thị trường DEX giao ngay.

Những số liệu này cho thấy không chỉ số lượng nhà giao dịch on-chain tăng mà hoạt động mỗi người cũng sôi động hơn. Các DEX on-chain cung cấp hợp đồng vĩnh cửu nay đã mô phỏng lại tính năng CEX như ký quỹ riêng biệt, sổ lệnh sâu, tài sản đảm bảo đa chuỗi. Hơn thế, chúng có khả năng tổng hợp thanh khoản mà CEX không thể. Những ưu điểm này đủ giữ chân nhiều nhà giao dịch giá trị lớn trên on-chain.

Xu hướng này thể hiện qua tỷ lệ DEX/CEX trong giao dịch phái sinh tăng ổn định.

Năm 2024, hợp đồng vĩnh cửu phi tập trung xử lý chưa đến 5% khối lượng futures toàn cầu. Đến giữa năm 2025, tăng gấp đôi lên 10%, tháng 10 đạt 14,3%—tỷ lệ cao nhất từng có của phái sinh on-chain so với CEX.

Dù quy mô vẫn nhỏ so với Binance, nhưng xu hướng đã rõ rệt. Khối lượng phái sinh CEX năm nay chủ yếu đi ngang, trong khi hợp đồng vĩnh cửu DEX tăng trưởng liên tục từng quý từ giữa năm 2023.

Khối lượng chỉ phản ánh một phần, còn lượng hợp đồng mở (OI) cho thấy chiều sâu hơn. Ngày 1/1/2024, OI trên các sàn on-chain chỉ chiếm 1,5% thị trường phái sinh toàn cầu. Đến ngày 31/12/2024, tăng gấp đôi lên 3,7%, ngày 30/6 đạt 5,9%. Sang ngày 30/9/2025, tỷ lệ này đạt 9,8%—tăng hơn 6,5 lần chỉ trong chưa đầy hai năm.

Những chuyển động này cho thấy, dù các CEX vẫn là trung tâm thanh khoản, các DEX đang dần trở thành những trung tâm rủi ro mới. Quyết định lựa chọn nền tảng giao dịch của nhà giao dịch giờ đây không chỉ dựa vào niềm tin mà còn phụ thuộc vào các tiện ích bổ sung của sàn.

Sự tăng trưởng của DEX ở mảng giao ngay, phái sinh và hợp đồng vĩnh cửu chứng minh chúng mang lại giá trị mà CEX chưa thể mô phỏng lại—ít nhất ở thời điểm hiện tại. Nhà giao dịch on-chain có thể chiếm tỷ lệ nhỏ về số lượng, nhưng ý chí và nhu cầu của họ đã gửi thông điệp rõ ràng tới các nhà phát triển crypto về những yếu tố nên ưu tiên khi xây dựng sàn giao dịch.

Bài viết phân tích định lượng tuần này xin tạm dừng tại đây.

Hẹn gặp lại bạn tuần sau.

Đến lúc đó, hãy luôn tỉnh táo.

Prathik

Lưu ý pháp lý:

1. Bài viết này được đăng lại từ [TOKEN DISPATCH], bản quyền thuộc về tác giả gốc [Prathik Desai]. Nếu có ý kiến về việc đăng lại, vui lòng liên hệ với đội ngũ Gate Learn để được xử lý kịp thời.
2. Miễn trừ trách nhiệm: Quan điểm và ý kiến trình bày trong bài viết này là của riêng tác giả, không phải lời khuyên đầu tư dưới bất cứ hình thức nào.
3. Bản dịch sang các ngôn ngữ khác do đội ngũ Gate Learn thực hiện. Nếu không được phép, việc sao chép hoặc sử dụng lại nội dung dịch này là vi phạm.